Odmiana czasownika – zasady ogólne

Czasowniki niemieckie odmienia się przez dodawanie do tematu czasownika końcówek osobowych, które zostały wyróżnione w poniższej odmianie. Temat czasownika znajdujemy odejmując od bezokolicznika końcówkę - en.
Przykłady:
kommen, studieren, kennen – tematy czasowników: komm, studier, kenn 

Odmiana czasowników haben (mieć), sein (być), werden (stawać się)

ich bin - ja jestem  

du bist - ty jesteś    

er/sie/es ist -  on/ona/ono jest  

wir sind  -  my jesteśmy
ihr seid  -  wy jesteście 

Sie/sie  sind -  Pan/Pani/Państwo/oni/ są

ich habe - ja mam 

du hast - ty masz 
er/sie/es hat   - on/ona/ono ma 

wir haben - my mamy 

ihr habt  - wy macie 

Sie/sie haben  -  Pan/Pani/Państwo/oni/one mają 


ich werde  -  ja staję się 
du wirst  -  ty stajesz się 
er/sie/es wird - on/ona/ono staje się 

wir werden  -  my stajemy się  

ihr werdet   - wy stajecie się 

Sie/sie werden  - Pan/Pani/Państwo/oni/one stają się 

wissen - wiedzieć
ich weiß                      wir wissen
du weißt                      ihr wisst   
er, sie, es weiß sie,     Sie wissen  


Oprócz podstawowego znaczenia, czasowniki być sein, mieć haben oraz stawać się
werden w złożonych czasach przeszłych i przyszłych pełnią funkcję czasowników
posiłkowych, np.
Ich habe das Buch gelesen. – Przeczytałem książkę.

Trzeba pamiętać, że czasowniki w języku niemieckim dzielą się na proste (einfache Verben) i złożone (zusammengesetzte Verben). Prostymi czasownikami są na przykład: gehen (iść), kaufen (kupować), machen (robić), putzen (sprzątać), stehen (stać).

Natomiast czasowniki złożone składają się z przedrostka oraz czasownika podstawowego: anfangen (rozpoczynać), befehlen (rozkazywać). Wśród czasowników złożonych wyróżniamy rozdzielnie złożone oraz nierozdzielnie złożone.

Do czasowników rozdzielnie złożonych (trennbar zusammengesetzte Verben) zaliczamy czasowniki z następującymi przedrostkami: ab-, an-, auf-, bei-, ein-, fest-, hin-, her-, los-, mit-, weg-, zu-, zurück-, zusammen-. W zdaniu z osobową formą czasownika przedrostki te występują na końcu zdania:
aufstehen - wstawać 
Ich stehe morgens früh auf. -Wstaję wcześnie rano.

mitkommen - iść z kimś
Kommst du mit?- Idziesz z nami?


Przedrostki czasowników rozdzielnie złożonych modyfikują podstawowe znaczenie czasownika, z którym się łączą:

warten (czekać) - erwarten (oczekiwać).

Czasowniki nierozdzielnie złożone (untrennbar zusammengesetzte Verben) to takie, w których występują następujące przedrostki: be-, emp-, ent-, er-, ge-, miss-, ver-, zer-. Przedrostek występuje zawsze razem z formą podstawową czasownika:

Ich bestelle.- Zamawiam.

Przedrostki czasowników nierozdzielnie złożonych, w przeciwieństwie do rozdzielnie złożonych, nadają czasownikowi przeważnie inne znaczenie:

bieten (oferować) - verbieten (zabraniać),
stellen (stawiać) - bestellen (zamawiać).

 

sein
werden
bleiben
genannt werden
scheinen


gedenken - (wspominać)
sich bedienen (posługiwać się)
sich erfreuen (cieszyć się czymś)
bedürfen (wymagać)
sich enthalten (powstrzymywać się)
sich entsinnen (przypominać sobie)
sich erbarmen (zlitować się)
sich rühmen (chwalić się)
sich schämen (wstydzić się)
sich annehmen (podjąć się czegoś)
der Meinung/Ansicht sein (być zdania)
guter/schlechter Laune sein ( być w dobrym/złym humorze)
anklagen (oskarżać o coś)
beschuldigen (posądzać o coś)
verdächtigen (podejrzewać o coś)

czasowniki wymagające celownika (Dativ):
ausweichen (wyminąć)
ähneln (być podobnym)
begegnen (spotkać)
beitreten (przystąpić)
zustimmen (zgadzać się)
folgen (iść za kimś, następować)
sich nähern (zbliżać się)
zuhören (przysłuchiwać się)
gehören (należeć do)
schreiben (pisać do)
sich anpassen (dostosować się do)
beibringen (nauczyć kogoś czegoś)
mitteilen (poinformować kogoś)
wehtun (boleć)

czasowniki wymagające biernika (Akkusativ):
anrufen (zatelefonować)
beneiden (zazdrościć komuś)
heiraten (poślubić)
nennen (nazywać)
stören (przeszkadzać)
unterbrechen (przerywać)
genießen (delektować się)
vergessen (zapominać)
es gibt - (jest, są)